Die opkomstdrempel dus. Die is stom.

I told you so. In oktober schreef ik hier over een systeemfout in het referendum. Ook schreven onder andere Tom Louwerse en Kristof Jacobs op StukRoodVlees.nl, en Ionica Smeets (€) in de Volkskrant  hierover.

Het probleem van de opkomstdrempel is dat deze zorgt voor twee conflicterende strategieën waarop voorstanders van (in dit geval) het associatieverdag kunnen ‘winnen’ bij het referendum:

  1. Niet stemmen – zodat de opkomst onder de 30% blijft;
  2. Wel stemmen – zodat er meer voor- dan tegenstemmen zijn.

Het probleem is dat niemand weet wat de andere voorstanders doen. Als de voorstanders hun keuzes verdelen over strategie 1 en strategie 2, kan het zomaar zijn dat de opkomstdrempel toch gehaald wordt en dat het aantal tegenstemmen de meerderheid heeft. En dat lijkt precies te zijn wat er nu aan de hand is.

Wat cijfers (op basis van de voorlopige uitslagen zoals die op donderdagmorgen 08:00 in de media te lezen zijn):

  • Aantal stemgerechtigden: 12.838.934
  • Opkomst: 32,2%, dus ca. 4,134 miljoen
  • Tegenstemmen: 61,1% van 4,134 miljoen, dus 2,526 miljoen
  • Voorstemmen: 38,1% van 4,134 miljoen, dus 1,575 miljoen
  • (en iets meer dan 30 duizend blanco stemmen; ongeveer de kiesdrempel van de afgelopen TK-verkiezingen)

Tegen heeft dus duidelijk gewonnen (gefeliciteerd hoor), maar dat hoeft niet te betekenen dat er ook meer tegenstanders dan voorstanders zijn: we weten niet hoeveel voorstanders vanwege ‘strategie 1’ zijn thuisgebleven.

Wat hadden de voorstanders anders moeten doen om te winnen? Twee opties:

  1. Meer Strategie 1 hanteren. De opkomst ligt 2,2 procentpunt boven de drempel. Waren 282 duizend van de anderhalf miljoen voorstemmers thuis gebleven, dan was de opkomst onder de 30% gebleven. Omdat de politiek heeft aangegeven de mening van 29,9% van de Nederlanders niet te boeien en de mening van 32,2% van de Nederlanders als bindend te beschouwen, zouden die extra thuisblijvers het referendum ‘ongeldig’ gemaakt hebben. Dit houdt in dat van elke vijf-en-een-halve voorstemmer gisteren, er eentje eigenlijk beter thuis had kunnen blijven.
  2. Meer Strategie 2 hanteren. Nee had ongeveer een miljoen stemmen meer, dus als een miljoen extra voorstanders gestemd hadden, had voor gewonnen. Een miljoen is best veel; dit komt er op neer dat 37,6% van de voorstanders bewust thuisgebleven zou zijn vanwege Strategie 1.

We weten natuurlijk niet hoeveel voorstanders thuis zijn gebleven, en we weten niet of optie 1 of 2 hierboven realistisch is. Zoiets valt best te peilen, bv. door Maurice de Hond of een collega van hem; maar die had sowieso best kunnen peilen hoe Nederlanders over dat verdrag met Oekraïne denken. De Hond had dat ook een kleine 40 miljoen goedkoper kunnen doen. Het is tenslotte slechts een raadgevend referendum. Dat PvdA en CDA vooraf al zeiden het als een bindend referendum te zien, daarmee de “wil van het volk” (die ooit heeft vastgelegd dat voor zo’n referendum een grondwetswijziging nodig is) negerend, is erg jammer. Niet alleen heeft de politiek een weeffout in het referendum gestopt, ze stoppen ook een weeffout in de uitwerking. Op gebrek aan consistentie kan je ze tenminste niet betrappen…

NB: er zijn natuurlijk ook tegenstanders thuisgebleven, bijvoorbeeld omdat ze hun stempas kwijt waren of nooit  stemmen. Dat soort mensen heb je ook bij de voorstanders en bij elke verkiezing. Het gaat mij in deze blogpost puur om de mensen die om strategische redenen thuis zijn gebleven: dat is een unicum, want elke andere verkiezing is zodanig opgezet dat een extra stem nooit ongunstig kan zijn.

Wat zou er nu moeten gebeuren?

  1. De politiek moet over het verdrag praten. Hoe terecht de klacht over de weeffouten ook is, dat 2,5 miljoen mensen gisteren tegen gestemd hebben, is een duidelijk signaal. (Kleine nuance: nu heeft 0,6% van de EU-bevolking zich tegen het verdrag uitgesproken.) Of die tegenstem nu tegen het verdrag was, of tegen ‘Brussel’ of wat dan ook, doet daar niet aan af. Bij reguliere verkiezingen vragen we ook niet aan de stemmers of ze wel valide argumenten hebben gebruikt om een partij te kiezen.
  2. De politiek moet razendsnel (want Baudet c.s. zinspeelt al op een volgend referendum; en ook aan de andere kant van het politieke spectrum staat men in de startblokken) die Referendumwet aanpassen. Hoe heb ik in mijn vorige blog al uitgelegd: of haal die opkomstdrempel weg (het is tenslotte slechts raadgevend), of zet de opkomstdrempel alleen op het aantal tegenstemmen. Het huidige systeem leidt tot chaos, zo is wel gebleken.

 

5 thoughts on “Die opkomstdrempel dus. Die is stom.”

  1. Kleine nuance op de kleine nuance dat nu 0,6% van de EU-bevolking zich tegen het verdrag heeft uitgesproken: De rest van Europa heeft die kans niet gehad.

  2. Eens.. Overigens ook belachelijk dat onttrekking aan het democratisch proces door zo iemand als vd Staaij gepusht wordt. Net zo’n ramp als ‘strategisch stemmen’ van de vorige kamer verkiezingen.

  3. In alle landelijke media hebben zowel de minister-president als andere Tweede Kamerleden de stemgerechtigden opgeroepen om te komen stemmen. Voor alle duidelijkheid: ik doel hier op de vóórstemmende Kamerleden. Door hier te speculeren over mogelijke strategie vanuit het pro-kamp vind ik een zwaktebod van een slechte verliezer. Eigenlijk suggereer je dat de ‘strategische pro (but no show)-stemmers’ ondanks dat ze een mening konden vormen over het door alle juridische termen onleesbaar gemaakte verdrag op geen enkele wijze de landelijke media volgen. Anders hadden ze deze oproep wel opgevolgd, nietwaar?

    Het vermelden van de 0,6% netto tegenstemmers in de EU getuigt eveneens van zwakte. Zoals in een andere reactie reeds vermeld kregen wij als enige bevolking de mogelijkheid om ons hier in een referendum over uit te spreken. En wellicht speelde het vrijblijvende karakter van dit referendum een rol onder de niet-opgekomen tegenstemmers. Immers, de uitslag is niet bindend en het politieke establishment is vóór, dus wat is het nut van tegenstemmen?

    Ik vond het erg interessant om deze eenzijdige belichting te lezen. Helaas heeft onze minister-president zich al vakkundig ingedekt door de zeggen dat dit handelsverdrag- zoals deze geldverslindende overeenkomst liefkozend wordt genoemd- ‘niet zondermeer geratificeerd zal worden’. Dit doet mij denken aan het Verdrag van Lissabon, maar die naam is al in gebruik. Het Verdrag van Kiev dan maar?

  4. Je vergeet ook de categorie van mensen die ongeacht hun mening niet stemmen omdat ze dit referendum wat onzinnig vinden. Het is een soort panacee voor het feit dat we nauwelijks invloed hebben op de volksvertegenwoordigers die we naar Den Haag sturen. Als dat het geval was, en als die hun werk zouden doen, zou een dergelijk referendum niet nodig zijn omdat protestmeningen hun weg naar de Kamer zouden vinden.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.